20 jaar Audi 90 (Hessel Terpstra)

20 jaar Audi 90

Het is inmiddels 20 jaar geleden dat de Audi 90 type 81/85 op de markt gebracht werd. In dit artikel een uitgebreide beschrijving en andere wetenswaardigheden van een van de meest karakteristieke Audi’s uit de jaren tachtig.

De eerste Audi 90 stamt uit begin van het na-oorlogse Audi tijdperk, de Audi Super 90. Deze Audi was gebaseerd op de Audi 60, echter (te-)kortgezegd veel luxueuzer uitgevoerd en bovendien uitgerust met een sterkere 90 pk ‘mitteldruck’ motor. Echter, behalve (gedeeltelijk) de naam en concept, deelt deze auto verder niets met de in de herfst van 1984 geintroduceerde Audi 90. Nadat de Audi 80 en 80 quattro een forse face lift hadden gekregen, kwamen deze modellen niet terug met de geliefde 5 cilinder motoren. Deze werden tot dan toe gemonteerd in de 80 CD 5S als 115 pk en de 80 CD 5E en 80 quat tro als 136 pk versie. Als opvolger van deze modellen kwam Audi met de 90 modellen. Deze auto verschilt , ondanks dat de basis een Audi 80 was, behoorlijk qua techniek, interieur en exterieur.
Bij de introductie had de klant keuze uit twee vijfcilinder benzine motoren, een 2.0 met een vermogen van 115 pk, en een 2.2 die 136 pk leverde. De motoren waren repectivelijk voorzien van een K en een KE Jetronic injectiesysteem. Standaard gekoppeld aan een handgeschakelde 5 versnelllingsbak en al s optie was een 3 traps automatische transmissie leverbaar. Tevens werd als opvolger van de 80 quattro de 90 quattro aangeboden, uitsluitend in combinatie met de sterkste motorvariant, de 136 pk sterke 2.2. Voor de vertraging zorgden geventileerde schijven voor, massieve schijven achter. De 2.0 en later geintroduceerde diesel remden op geventileerde schijven voor en trommels achter.
De 90 werd ingezet als een premium model, voor de veeleisende sportieve automobilist, om te kunnen concurreren tegen de andere duurder modellen van de duitse concurrentie, zoals de BMW 320 en 323i en de luxere versies van de Mercedes 190. Belangrijke speerpunten van de Audi 90 waren natuurlijk de v ijfcilinder motoren en de leverbare quattro aandrijving.

Exterieur

Aan de buitenzijde onderscheid de 90 zich ten opzichte van de 80 door de grote kunstoffen bumpers met grote roestvrijstalen sierlijsten, waarvan de onderzijde van de bumpers in de carrosseriekleur zijn meegespoten. In de voorbumper zijn de mistlampen en de knipperlichten geintergreerd. De koplampen en grille zijn overgenomen van de oerquattro, dus de verstralers en groot/dimlicht zijn achter een glas gecombineerd. Aan de zijkant vallen de side skirts op, ook in carrosserieklaur meegespoten. De achterklep bevat in de stijl van zijn grotere broer de Audi 200, ook een doorlopende reflectorplaat tussen de achterlichten. De lijsten om de regengoot, onder bij de portierramen zijn chroomkleurig uitgevoerd. Ook de raamrubbers zijn van chroomkleurige kunstoflijsten voorzien. De quattro uitvoeringen daarentegen bezitten deze chroomaccenten niet, de lijsten van de regengoten zijn antraciet uitge voerd en de raamrubbers gewoon zwart. Ook de portierkrukken zijn geheel zwart uitgevoerd bij de 90 quattro. Andere verschillen om de quattro aan de buitenzijde te herkennen waren de dubbele eindpijpen van het uitlaatsysteem en een achterspoiler op het kofferdeksel. In de achterruitverwarming is ook het ‘quattro’ logo verwerkt.

Interieur

Gezien de link als premium model straalt het interieur dan ook pure luxe uit. Standaard is de 90 uitgerust met velours bekleding, type Savoy, met keuze uit de kleuren Brasil (donkerbruin), Marine (blauw), quarz (lichtgrijs) en Sierra (beige). De kleur van het beklede dashboard is afgestemd op de ge kozen kleur van de bekleding. Verder is het interieur voorzien van hoogwaardig velours tapijt, zijn de schakelaars rondom de tellerklok, met standaard toerenteller en quartzklok, afkomstig van de oerquattro en is er een type aanduiding aangebracht op het dashboard. Verder is er standaard een doorlo pende middenconsole met opbergvak en zijn er op de deurpanelen kaartenvakken gemonteerd. Bij de quattro modellen vervalt het opbergvak in de middenconsole, hier is de bediening van het differtentieel gemonteerd. Verder is de bestuurdersstoel in hoogte verstelbaar, en zijn er van die karakterestieke open hoofdsteunen zowel voor als achter gemonteerd. De achterbankleuning bezit een neerklapbare middenarmsteun. De quattro modellen hebben een afwijkend interieur. Deze modellen zijn voorzien van sportstoelen voor met open hoofdsteunen, en een achterbank leuning met geintegreerde hoofdsteunen zoal s bij de coupe modellen. Ook de bekledingsstof is afwijkend; stoffen bekleding in plaats van velours, type Brighton, met keuze uit 3 kleuren, marine, quarz en brasil. Tevens zijn de sierlijsten van de hoofdsteunen zwart gelakt. Het stuurwiel en versnellingspookknop zijn met leder bekleed. Overigens is dit sportinterieur ook als optie leverbaar geweest voor een ‘normale’ 90. De Audi 90 is goed voorbereid op een geluidsinstallatie, luidsprekers zijn zowel voor in het dashboard en achter in de hoedenplank gemonteerd de elektriche motorantenne zorgt voor een goede ontvangst.

Turbo diesel

In maart 1986 werd het motorenprogramma uitgebreid met een derde motorvariant; de 70 pk sterke 4 cilinder turbo diesel. De enige 4 cilinder Audi 90. De standaard uitrusting verschilt weinig met andere Audi 90’s, alleen een toerenteller ontbrak op deze versie. Gezien de verkoopaantallen zul je de 90 1.6 turbo diesel weinig op de wegen tegenkomen, slechts 4067 exemplaren verlieten de fabriek in Ingolstadt.

Motoren

Katalysator techniek deed ook zijn intrede in het Audi 90 programma, echter deze zijn niet in Nederland geleverd. De 2.0 werd uitgerust met een ongeregelde katalysator en het vermogen daalde met 2 pk naar 113 pk. De 2.2 kreeg een geregelde katalysator en het vermogen daalde naar 115 pk voor de voor wielaangedreven versie en de quattro modellen waren iets beter bedeeld met 120 pk, dankzij het uitlaatsysteem. Hieronder een overzicht van de motorcodes, vermogen en koppel opgave.

motortype	inhoud	code	vermogen kw/pk/rpm	koppel rpm	katalysator
2.0	1994 cc	JS	85/115/5500	165/3200	n.v.t.
2.2	2226 cc	KV	100/136/5500	186/3500	n.v.t.
2.0	1994 cc	SD	83/113/5400	160/3200	ongeregeld
2.2	2226 cc	KX	85/115/5500	165/2500	geregeld
2.2	2226 cc	JT	88/120/5500	170/3000	geregeld
1.6	1588 cc	CY	51/70/4500	133/2600	n.v.t.

Een ander verschil van de 2.0 JS ten opzichte van de andere vijfcilinder motoren is dat deze niet voorzien was van hydraulische klepstoters.

Accessoires en fabrieksopties

Omdat de Audi 90 veelal verkocht werd aan echte (Audi) liefhebbers, werden bij aflevering vaak opgeleukt met accessoires. Veel extra’s die naderhand werden gemonteerd zijn 14 of 15 inch 16 spaaks Ronal velgen (in Duitsland een fabrieksoptie, volgens mij in Nederland als accessoire verkocht) of extr a meters in de middenconsole zoals standaard in de Coupe GT voor de voltage, oliedruk en olietemperatuur. Maar ook had de klant dan de keuze om bijvoorbeeld verbruiks meter of vacuum meters te monteren. Verder zie je nog wel eens een 90 rijden met een achterklepspoiler zoals bij de quattro uitvoeri ng, of van die grote Audi ringen op de voorste portieren. En optie die een van de 90’s (en ook een 100 CS)die mijn vader ooit bezat, was een striping op in stijl van Audi Sport kleuren geplakt op de linker hoek van de motorkap. Stond zeer goed in combinatie met Zermatt zilver. Trekhaken (en soms oo k zelfs spatlappen!) konden natuurlijk niet ontbreken voor de Nederlandse markt.
Fabrieksopties kom je behalve metallic lak, getint glas en een (eventueel elektrisch bedienbaar) schuif/kanteldak eigenlijk weinig op Nederlandse auto’s tegen. Wellicht omdat voor de opties behoorlijke meerprijzen werden gevraagd bovenop de toch al niet goedkope Audi 90. Echt lederen bekleding kost te al 4816 gulden extra, alleen te bestellen in combinatie met een sportinterieur van f 1721,=. Een ABS remsysteem vergde een financiele aderlating van maar liefst f 6860,=. Meer opties waren onder andere elektrische raambediening, elektrische spiegelverwarming en verstelling, airconditioning, kop lampsproeiers en tempomaat. Bijzondere optie voor die tijd was een elekstrisch intstrumentenpaneel (digitaal dashboard) zoals geleverd werd in de oerquattro. Vreemd vind ik toch dat je in Nederland nooit radio’s af fabriek kon bijbestellen, de Duitse klant had ook nog eens de keuze uit 4 originele Audi radio’s; de alpha, beta, gamma en de delta. Deze radio’s werden ook zorgvuldig als optiemogelijkheid uit de Nederlandse folders geweerd. Waarom blijft mij onduidelijk.

Prijzen

De prijzen in gulden per	oktober 1984	oktober 1985	oktober 1986
Audi 90 2.0 115 pk	f 42.995,=	f 44.895,=	f 46.075,=
Audi 90 2.0 115 pk automaat	f 44.545,=	f 46.545,=	f
Audi 90 2.2 136 pk	f 45.645,=	f 47.695,=	f 48.960,=
Audi 90 2.2 136 pk automaat	f 47.195,=	f 49.345,=	f
Audi 90 2.2 136 pk quattro	f 60.145,=	f 62.795,=	f 64.560,=
Audi 90 1.6 Turbo Diesel	f	f	f

Zoals u leest waren prijsverhogingen Audi toen ook al niet onbekend.

Carrosseriekleuren

De Audi 90 klant had de keuze uit 6 standaardkleuren en 11 metallic kleuren. De standaard kleuren waren Mangogeel, Tornadorood, Montanarood, Kopenhagenblauw, Ijsgroen en Alpenwit. De duurdere metallic kleuren waren; Zermattzilver, Saffier, Amazoneblauw, Oceaanblauw, Steengrijs, Lhasa, Titiaanrood, Grafiet, Topaasgroen, Mahoniebruin en de niet te vergeten Kalaharibeige. Voor de metallic lakken moest de klant 590 gulden extra bij de dealer achterlaten.

De Audi 4000S en 4000 CS quattro

Voor de Amerikaanse markt gebruikte Audi de benaming 4000S en de 4000 CS quattro. De 4000S was uitgerust met een 4 cilinder 1.8 motor zoals deze ook geleverd werd in onder andere de Volkswagen Golf GTI en de Scirocco. Echter om te voldoen aan de emissie eisen werd deze uitgerus met een geregelde ka talysator, waardoor het vermogen ‘geknepen’ werd tot 102 pk. Deze viercilinder werd standaard geleverd met een vijfversnellingsbak en tegen meerprijs was een 3 traps automatische transmissie leverbaar. De laatsgenoemde zal ongetwijfeld de meest verkochte combinatie zijn geweest. De bij ons bekende en geliefde 2.2 vijfcilinder variant werd geleverd als de 4000 CS quattro. Ook deze had een geregelde katalysator en leverde 115 pk. Gezien het feit dat de 4000 CS quattro slecht 13 pk meer vermogen had dan de 4000S, en deze een stuk zwaarder was in gewicht (quattro aandrijving, vijfcilinder red.), accelereerden de auto’s respectievelijk in 9,5 en 9,6 seconden naar de 60 mph. Andere verschillen tussen de 4000S en de 4000 CS quattro waren de bandenmaten, 185/60R14 voor de S en 195/60R14 voor de CS quattro. Opmerkelijk was een optie voor laatstgenoemde ‘all-weather tires’ in de maat 175/70R14 zoals de 90 quattro in Europa geleverd werd. Voor de Canadese markt was er wel een voorwielaangedreven vijfcilinder 4000 leverbaar, ook met 115 pk. De afgelopen jaren heb ik twee Audi 4000S’en gedeeltelijk gestript. Het viel me op dat bijvoorbeeld de bumperbevestiging nogal verschilt met de Audi 90 , bijvoorbeeld lopen er dwarsbalken door in de kofferruimte en zijn er van die zogenaamde schokdempers in die balken gemonteerd om de eerste klap op te vangen. Ook in de portieren vond ik extra verstevigingsbalken. De buitenzijde verschilt nogal met de Audi 90, er zijn koplampen en knipperlichten g emonteerd uit de Audi 80, en de reflectorplaat aan de achterzijde is aangepast aan het formaat van de kentekenplaat in de ‘States’. Waar bij de Audi 90 in de voorbumper de knipperlichten en mistlampen zijn geplaatst, zijn nu reflectors en stadslichten gemonteerd.
De standaarduitrusting is aangepast aan de Amerikaanse normen; ‘fully loaded’ dus.
De 4000S is standaard voorzien van; cruise control, airconditioning, getint glas, elektrische raambediening en verstelbare buitenspiegels, spiegelverwarming, extra meters in de middenconsole, elektrische motorantenne en natuurlijk een derde remlicht. De 4000 CS quattro bezit bovenop deze uitrusting sportstoelen zoals de 90 quattro, achterspoiler, radio installatie en met leer bekleed stuurwiel en versnellingspookknop en hoes. De 4000S verschilt met de 90 betreft de bekleding, standaard heeft deze wel de bekende open hoofdsteunen achter, de bekleding is wel velours, maar van andere soort en k waliteit, Kensington velours zoals geleverd werd in onder andere de 80 CC, CD en CE modellen. Tegen meerprijs was kunstleer leverbaar, wel of niet in combinatie met stoelverwarming. Een van de ‘gestripte’ Audi 4000S’en had zo’n interieur. Overigens nog een opmerkelijk verschil, de 4000S heeft wiele n met de steek 4×100, de 4000 CS quattro en de 90 modellen 4×108.

Treser Audi Hunter

De bekende Duiste Audi-tuner Walter Treser ontwikkelde op basis van de 90 quattro een heuse off-road versie; de Treser Audi Hunter. Uiterlijk vallen de enorme wielen op met 280/45VR15 banden. Het reservewiel is iets kleiner qua formaat maar pastte niet meer op de normale plek in de kofferruimte, en is nu op de achterzijde gemonteerd. De uitrusting omvat onder andere bull bars, een verstevigde wielophanging en een gepantserde onderzijde. De Audi heeft een klimvermogen tot 45 graden en zijdelingse hellingen tot 39 graden zijn geen probleem. Om tijdens de ‘jacht’ goed de omgeving te kunnen over zien, is er een groot vouwdank gemonteerd. De ombouw van een standaard 90 quattro kostte 39500 DM, wie het motorvermogen wilde verbeteren met 25 pk moest nog eens 7500 DM afrekenen. Bijna alle exemplaren zijn geexporteerd naar de emiraten aan de Perzische Golf.

Produktieaantallen

Een overzicht van de totaal geproduceerde Audi 90 modellen, de bronnen die hierbij gebruikt zijn zijn de Audi Typenatlas van Marc Bongers en de AutoKatalog 1986/1987/1988.

Typenatlas (Marc Bongers)

Audi 90	totaal
90 2.0	20.092
90 2.0 met katalysator	2.553
90 2.2	15.568
90 2.2 met katalysator	2.348
90 quattro	13.662
90 quattro met katalysator	7.811
90 1.6 turbo diesel	4.067

AutoKatalog

Audi 90	1983	1984	1985	1986	1987	totaal
90 2.0	3.848	12.775	6.030	22.653
90 2.2 (+quattro)	2	6.509	20.460	11.089	38.058
90 1.6 turbo diesel	240	2.571	1.256	7	4.074
90 1.8 *	6.567	19.459	14.637	2.297	42.960

Zoals u leest, zijn er nog wat kleine verschillen onder beide auteurs/uitgevers. Waarschijnlijk is dit terug te koppelen aan het feit dat er in 1986 ook al een aantal 90’s type 89 zijn geproduceerd. Ook is het opmerkelijk dat er in 1985 en 1986 al een aantal Audi 90 turbo diesel modellen zijn gepro duceerd, terwijl de introduktie wel degelijk in 1986 plaats vond. De met een * gemerkte Audi 90 1.8 is neem ik aan de in Amerika geleverde 4000S, toch als je de de totalen ziet een zeer belangrijk model voor de produktie.

Rally uitvoeringen Audi 90

Als je het internet doorzoekt over een rallyhistorie van de Audi 90, kom je verschrikkelijk weinig gegevens tegen. Toch heeft Audi ooit als Groep A auto een Audi 90 ingezet met rijders Walter Rorhl en navigator Christian Geistdorfer. Verder (denk ik) een aantal prive rijders als Mikael Eriksson en Wolfgang Nies in de Sachs winter rally (een kampioenschap?).

De Audi 90 in dagelijks gebruik

Van de twee Audi 90’s die ik bezit, wordt er Zermattzilver gekleurde automaat het hele jaar door gebruikt, de Kalaharibeige is ‘s-winters verwarmd gestald. De prestaties die de Audi 90 staat in deze dagen nog steeds op een hoog niveau. De wegligging is comfortabel, echter oneffenheden in het wegde k geeft het onderstel duidelijk door aan de bestuurder. De binnenruimte is goed, zowel voor al achterpassagiers hebben geen klagen, al helemaal als je de 90 vergelijkt met zijn opvolgers, bijvoorbeeld de A4 serie. Als je de test verslagen uit die tijd er op na leest, komen de uiteraard de plussen e n minnen naar voren.
De plussen waren toch de zeer goede rijeigenschappen, hoge prestaties, handelbaarheid en komplete uitrusting, minder was de pers te spreken over de vorm van de bagageruimte en het noodreservewiel. De quattro uivoering was zeer gepezen qua wegligging alleen een minpunt kwam elke keer weer naar voren ,; de aanschafprijs. Terug naar de dagelijkse praktijk. De zit achter het stuur is net zoals bij de 80 behoorlijk laag. De Audi 90 blijft een plezierige reiauto, windgeruis en motorlawaai neemt pas boven de 120 km/h echt toe.
Naarmate de Audi’s nu toch wel echt ouder worden kun je dat dan ook goed merken in het onderhoud. De Audi 90 is niet zoals de type 89 verzinkt en dit kan je dan ook duidelijk op sommige punten zien. Bepaalde zwakke punten betreft de carrosserie deelt de 90 met de 80. Roestvorming bij de scharnieren van de portieren, kriksteunen op de dorpels, de bevestiging van de achterste uitlaatdemper en de achteras vergen extra aandacht. Ook is waterlekkage in het interieur vaak te verwijten aan roestvorming onder de raamrubbers van het voorraam. Lekkage in de kofferruimte komt ook veel voor bij de Audi 90. Oorzaak hiervan is vank de kitlaag van de achterlichten die uitdracht, de afstandsrubbers en niet te vergeten de afdichting rond het kofferslot. Technische problemen zijn identiek aan zowel de tecnieken die de 90 deelt met de 80 en de 100. De 80 betreft rubbers voor de wielophanging voor, fusee kogels met speling en de achteras rubbers die versleten zijn. Betreft de Audi 100 de remklauwen achter en het K en KE Jetronic injectiesysteem, de oorzaak van inhouden en slecht stationair lopen van de motor kun je vaak zoeken in de vervuiling van het injectiesysteem. Aan de buitenkant van de Audi 90 valt tegenwoordig op dat de kunstoffen stootlijsten beginnen op te zetten door roestvorming van de aluminium binnenstrip. Ook komt het regelmatig voor dat portierkrukken breken en de reflectorplaat op de achterklep gebarsten is en daardoor vocht naar binnen komt. Koplampblakers beginnen worden v aak slechter, dit is nog op te lossen door alleen de blakers te vervangen en eventueel ook de koplampglazen. In tegenstelling tot veel andere onderdelen zijn deze nog gewoon te bestellen bij de dealer. Met andere onderdelen bedoel ik onder meer; portierkrukken, stootlijsten, sierlijsten voor in voo r- en achterraam (deze raken verweerd), mistlampen voor. Steeds vaker wil je een onderdeel bestellen maar blijkt het niet jammer genoeg niet meer leverbaar te zijn. Slijtdelen zijn nog wel goed leverbaar, zowel origineel als imitatie. Echter, het wordt langzamerhand steeds meer noodzaak om of een d onorauto of een behoorlijke hoeveelheid onderdelen in voorraad te hebben, Je moet er niet aan denken om, al helemaal buiten eigen schuld om, schade te krijgen aan een Audi 90!

Naschrift

Een artikel te schrijven over de hele serie Audi 90 van zowel de type 81/85 en type 89 had natuurlijk ook gekund. Maar ik ben van mening dat je dan beide toch zeer karakteristieke modellen te kort doet, dus wellich als het type 89 20 jaar bestaat, nog een soortgelijk artikel. De Audi 90 type 81/85 is de afgelopen 2, 3 jaren een steeds zeldzamere verschijning geworden, op sites zoals Marktplaats en Ebay (ook in Duitsland) zag je tot een jaar terug regelmatig een 90 aangeboden. Nu zie je zelden nog een op een Nederlandse site te koop aangeboden. Ook zie je langzamerhand op de Duitse sites de p rijzen langzaam stijgen. Natuurlijk, voor een goed gebuikt (of misbruikt) exemplaar zal je prijzen van zo’n 500 euro tegenkomen. Maar voor de betere exemplaren ben je snel, als je ze al vind, behoorlijk meer geld kwijt. En toch geld er voor de 90 ook weer duidelijk, het is maar net wat een liefhebb er er voor over heeft. De type 89’s worden daarentegen wel redelijk veel aangeboden, goedkoper dan een type 81/85, maar hier geld ook, veel misbuikte exemplaren. Echter, op de clubdagen zie je steeds vaker toch een aantal clubleden verschijnen met een mooie type 81/85. Toch is de 90 altijd een excl usief Audi model gebleven. In die zin is de missie van Audi toentertijd zeker geslaagd!

Audi-groet,

Hessel Terpstra

Met dank aan: Tom Nas, Gert-Jan van Mil, Robert Boek